The Beatles. Ineens kom je ze tegen in de indringende roman Lege kasten van de herontdekte Portugese schrijver Maria Judite de Carvalho (1921-1998). The Beatles, daar kijk je van op in een verhaal dat zich in een onbestemde tijd lijkt af te spelen. Een tijd die stil lijkt te staan, ook al tikt de klok door. In deze tijdloze tijd verstrijkt het leven van de jonge weduwe Dora Rosário. Ze is nog maar 26 wanneer ze haar man verliest en achterblijft met een dochter van 7. Ze moet bij vrienden en kennissen bedelen om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen, totdat ze een baan in een antiekwinkel vindt.

Die winkel krijgt als bijnaam het Museum en dat is precies waarin Dora rondwaart nadat ze weduwe is geworden: een museum. Haar echtgenoot is dood, maar hij leeft voort in haar gedachten en in haar manier van doen. Sterker nog: hij blijft haar leven bepalen. Was het dan zo'n bijzondere man? Nee, zo roeptoetert haar schoonmoeder. In plaats van iets van zijn leven gemaakt te hebben, zo vindt zij, stelde hij zich tevreden met een baan als 'pennenlikker (...) bij een of andere zeephandel'.

Maar Dora houdt vast aan het beeld van 'een goede man, een zuivere man, onkwetsbaar voor de slechtheid en hebzucht om hen heen'. Haar museum is dus meer dan dat: het is ook de tempel van een rituele eredienst voor de Christusfiguur die ze van haar man heeft gemaakt.

En The Beatles dan, die orkaan die halverwege de jaren zestig de wereld op zijn kop zette? The Beatles, die horen niet bij Dora, die horen bij haar dochter Lisa. We zijn inmiddels tien jaar verder en Lisa geeft een feestje ter gelegenheid van haar 17de verjaardag. Er wordt gedanst, maar dan niet met die 'afgemeten, automatische pasjes' uit Dora's jonge jaren, nee, vol overgave en in trance. Dora staat erbij en kijkt ernaar en dat onderstreept nog eens het gigantische contrast met haar dochter. Lisa leeft vanuit de rotsvaste overtuiging dat alle deuren van het leven voor haar openstaan. Ze hoeft alleen nog maar de drempel over en is vast van plan dat snel te gaan doen.

Toch komt er een kentering in Dora's leven. Maar dat is niet vanwege de veranderende tijden, dat is het gevolg van een ontluisterende onthulling die haar schoonmoeder - altijd weer die schoonmoeders! - eruit flapt. De man voor wie Dora tien jaar lang haar leven heeft stilgezet komt daardoor ineens in een heel ander licht te staan. Alhoewel: spreekt haar schoonmoeder wel de waarheid? De twijfel is gerechtvaardigd en popt eventjes op in Dora's gedachten. Maar het kwaad is al geschied. Ze voelt zich bedrogen en verklaart haar man tien jaar na dato alsnog dood.

Maar wat is er dan nog over van haar leven? Ze staat zichzelf het contact met een andere man toe. Maar dat hij als volgt wordt omschreven belooft weinig goeds: 'Het type dat niet gaat maar zich begeeft, niet spreekt maar het woord neemt, niet leest maar zich verdiept in. Dat type.' En inderdaad, van deze man moet ze het ook niet hebben en daar kunnen meer vrouwen in Dora's directe omgeving van meepraten.

Afhankelijkheid, repressie, patriarchaat: Maria Judite de Carvalho is een te fijnzinnige schrijver om dit soort begrippen te gebruiken. Maar ze spoken wel rond in deze eenzame vrouwenwereld en vormen een vermoeden van een antwoord op de prangende vraag die deze somber stemmende roman aan je opdringt: waarom nemen Dora en de vrouwen om haar heen het heft niet in eigen handen? Zelfs wat Lisa betreft kunnen we daar niet van op aan, Beatles of niet.

★★★★☆

Uit het Portugees vertaald door Kitty Pouwels. De Bezige Bij; 142 pagina's; € 22,99.